HAMITATLI ERİĞİ, DANABOKU ÜZÜMÜ
“Atsarısı, beylerce, danaboku, devegözü, eşekmemesi, helvacıkara, patlak, sıksarı, tilkikuyruğu.” Bu isimlerin ne olduğunu merak etmiş olabilirsiniz.
Merakınızı giderelim.
Bunların hepsi Muğla’ya ait üzüm isimleri.
Nereden mi biliyoruz?
Elbette gönüllü beş kadının Muğla genelinde sürdürdükleri Meyve Mirası Projesi’nden…
Yanlış hatırlamıyorsak; Mary Işın, Esin Işın, Füsun Ertuğ, Prof. Dr. Neşe Bilgin ve Elizabeth Tüzün’den oluşan beşli ekip; yerel meyve çeşitlerini tespit edip, tükenmek üzere olanları yaygınlaştırmak için uğraşmış ve bu bölgede yapılan araştırma verilerini www.meyvemirasi.org isimli sitede yayınlamıştı.
Ekibin Muğla’daki araştırmalar sonucunda; 116 Armut, 98 incir, 8 Ayva, 55 badem, 5 dut, 22 elma, 21 erik, 98 incir, 5 karpuz, 4 kavun, 5 limon, 4 mandalina, 11 nar, 10 portakal, 74 üzüm ve 4 zeytin çeşidi tespit ettiğini biz bu siteden öğrenmiştik.
Meraklısına bir hazine değeri taşıyan bu çalışma ile Muğla’nın meyve örneklemeleri isimleri ile birlikte ortaya konmuş, envantarimizdeki yerini almıştı.
Neydi bunlar?
Armut’ta; Çıngıl, dikencik, gıcıgıcı, hırsızalmaz, kantartopu, kavun, keklikbacağı, kumru, tilkikovan, tuzyuvası.
Ayva’da; Eşek ve mis.
Badem’de; Çakalkuyusu, gülbekir, karıncalı, nakışlı, sivriburun.
Elma’da; Gök, kavun, üçyıldız.
Erik’te; Domuz, fındık, hamıtatlı, kurşun.
İncir’de; Ballıkara, demir, dibiörülü, gökmeriç, karayaprak, köpekkaldıran, kralkızı, patlıcan, sarızeybek.
Karpuz’da; Kadınbudu ve picama.
Kavun’da; Hırsızalmaz ve pıtıraklı.
Mandalina’da; Koyunbaba.
Nar’da; Kayısı ve paşa.
Üzüm’de; Atsarısı, beylerce, danaboku, devegözü, eşekmemesi, helvacıkara, keçimemesi, patlak, sıksarı, siyahcumbur, tilkikuyruğu.
Yukarıda yer alan meyve çeşitlerini bu çalışmalar sayesinde öğrendik.
Çalışmalar şimdi ne durumda? bilmiyoruz.
Zira meyve mirasımızı korumaya yönelik çalışma yürüten bu beş gönüllü kadın tarafından bilgi paylaşımının yapıldığı www.meyvemirasi.org sitesine arada bir girip bakıyor, bilgileniyorduk.
Son girdiğimizde ise sitenin hecklendiğine tanık olduk.
Yapılan onca araştırmanın, onca verinin yerine erotik bir fotoğraf ve uzak doğu dilinde muhtemel; ‘biz sitenin canına okuduk’ türünde yazıların yer aldığına şahitlik ettik.
Daha sonra iz sürdük ve Mary Işın’ın kendi adına açtığı www.maryisin.com.tr sitesinde bilgi paylaşımına devam ettiğini görünce, biraz rahatladık.
30 yıldır Türk mutfak tarihini araştıran ve bunun üzerine kitaplar yazan Türk vatandaşı İngiliz Mary Işın, Metalurji Mühendisi Esin Işın, Türkiye Bilimler Akademisi TÜBA bünyesinde çalışan Etnobotanik Uzmanı Araştırmacısı Füsun Ertuğ, Boğaziçi Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Neşe Bilgin, TÜBA adına Datça’da etnobotanik projesi yürüten Oryantalist ve Dilbilimci Elizabeth Tüzün’den oluşan çalışma grubunun meyve mirasımıza yönelik veri tabanı niteliği taşıyan çalışması Muğla’nın tarımsal ürünleri ve tarıma dayalı ekonomisi açısından büyük önem taşıyor.
Ötesinde tarım politikaları, küreselleşme, nüfus artışı ve kentleşme gibi nedenlerden ve turizmin oluşturduğu baskıdan dolayı tehdit altında olan biyoçeşitliliğimizi korumak adına; Gıcı gıcı armudu, Çakalkuyusu bademi, Hamıtatlı eriği, Danaboku üzümünü bir yerlere not edin.
Yakında hiç birisini bulamayabiliriz…